Teleturniej

Teleturnieje cieszą się od pewnego czasu dużym powodzeniem, a niektóre regularnie gromadzą przed ekranami miliony telewidzów. Czym jednak dokładnie są teleturnieje i jaki rodzaj gry możemy do nich zaliczyć? Kto ma prawo zorganizować teleturniej i jaka ustawa reguluje zasady dotyczące urządzania rozrywki tego typu? Czy nagrody uzyskane z gry w teleturnieju obowiązuje podatek dochodowy? 

Czym jest i na czym polega teleturniej? 

Teleturniej to specyficzny rodzaj konkursu, który jest emitowany w środkach masowego przekazu, a konkretnie przez telewizję (publiczną lub komercyjną). Teleturniej jest więc rodzajem telewizyjnego programu rozrywkowego, a udział w nim biorą wyselekcjonowani uprzednio zawodnicy indywidualni lub ich drużyny. Najbardziej znane w Polsce teleturnieje to m.in. Wielka Gra, Jeden z dziesięciu, Familiada, Koło Fortuny czy Milionerzy. Zadaniem uczestników gry jest udzielanie trafnych odpowiedzi na zadane pytania lub ewentualnie wykonanie określonej czynności, a dla zwycięzców przewidziane są często bardzo atrakcyjne nagrody pieniężne lub rzeczowe. Co jednak na temat tego typu rozrywki mówi polskie prawo? Czy teleturniej zalicza się do gier hazardowych?

Organizowanie teleturnieju – jaka ustawa? 

„Ustawa z dnia 19 listopada 2009 roku o grach hazardowych” wylicza te gry, które kwalifikują się w Polsce do hazardu – należą do nich: gry losowe, zakłady wzajemne, gry w karty i gry na automatach (Ustawa o grach hazardowych, art. 1. ust. 2). W związku z tym teleturnieje nie należą do gier hazardowych i zapisy, które zawiera tzw. ustawa hazardowa ich nie dotyczą. Dlaczego? Podstawowym powodem jest fakt, że w hazardzie bardzo ważną rolę odgrywa przypadek czy też losowość. Przykładowo ruletka czy automaty do gier są w zasadzie w pełni zależne od tzw. trafu, a nawet wymagające dużej wiedzy zakłady bukmacherskie mają w sobie dużą dozę przypadkowości. Natomiast teleturnieje to taka forma rozrywki, w której decydujące znaczenie ma wiedza czy umiejętności uczestników rywalizacji, a przypadek gra tu drugoplanową rolę (np. od niego zależą pytania, jakie otrzyma osoba biorąca udział w teleturnieju). 

Urządzanie teleturnieju nie jest więc grą hazardową, a co więcej, polskie prawo nie przewiduje jakichś odrębnych aktów prawnych, które mówiłyby o tym, na jakich zasadach można organizować teleturniej. Regulacji prawnych w tym zakresie należy szukać w Kodeksie cywilnym, w przepisach dotyczących przyrzeczenia publicznego. Teleturniej jest zgodnie z tym rozumieniem rodzajem konkursu, w którym uczestnicy konkurują o nagrody w zamian za najlepsze wyniki np. w określonej czynności. Przyrzeczenia publicznego dotyczą przy tym tylko 3 artykuły Kodeksu, tj. art. 919 – 921, które dotyczą najbardziej ogólnych zasad postępowania w przypadku konkursów z nagrodami. Dlatego też organizowanie teleturnieju odznacza się dość dużą swobodą i wiele zależy od tego, co w regulaminie gry postanowi jej organizator. 

Natomiast to, czy oraz jaki podatek należy odprowadzić, jeśli wygra się nagrody w teleturnieju, określa tzw. ustawa o PIT.  

Urządzanie teleturnieju – Kodeks cywilny 

Jakie więc są ogólne zasady Kodeksu cywilnego dotyczące tego, w jaki sposób powinno zostać przeprowadzone przyrzeczenie publiczne, w tym teleturniej? Podstawowa zasada mówi, że jeśli jakiś podmiot w ogłoszeniu publicznym przyrzekł wydać nagrodę (nagrody) w zamian za wykonanie określonej czynności, musi dotrzymać słowa. Odwołanie przyrzeczenia publicznego może jednak nastąpić, o ile nie był w nim wskazany termin wykonania czynności i nie zastrzeżono w nim, że dane przyrzeczenie jest nieodwołalne. Takie odwołanie musi zostać ogłoszone publicznie w identyczny sposób, w jaki przyrzeczenie zostało ogłoszone. Nie może jednak zostać zastosowane w stosunku do osoby, która określoną czynność już wykonała, czyli np. wygrała już dany teleturniej. 

W kolejnym artykule Kodeksu znajdują się regulacje dotyczące tego, jak należy postąpić, jeśli czynność wykonana została przez więcej niż 1 uczestnika konkursu i każdy z tych uczestników wykonał ją niezależnie od pozostałych. Co prawda, jeśli chodzi o teleturnieje, ich zasady są zawsze tak skonstruowane i dopracowane, że taka sytuacja w zasadzie nie miewa miejsca. Warto natomiast wspomnieć, że prawo wymaga, by w takim przypadku każda z osób biorących udział w teleturnieju czy przyrzeczeniu publicznym o innej formule otrzymała nagrodę w pełnej wysokości (aczkolwiek są od tej zasady wyjątki, a w skrajnych przypadkach o podziale nagrody decyduje sąd).  

Prawo cywilne mówi dalej, że publiczne przyrzeczenie nagrody jest bezskuteczne wtedy, gdy nie został określony termin, w jakim można o tę nagrodę się starać. O tym, która osoba biorąca udział w teleturnieju czy innym konkursie zasługuje na nagrodę, decyduje organizator wydarzenia, z wyjątkiem sytuacji, gdy w przyrzeczeniu nagrody postanowiono inaczej. Na koniec części poświęconej przyrzeczeniom publicznym Kodeks cywilny porusza jeszcze kwestie związane z nabyciem przez podmiot przyrzekający nagrodę własności nagrodzonego dzieła (w tym praw autorskich lub praw wynalazczych), co także z reguły nie dotyczy teleturniejów. 

Jaki podatek obowiązuje nagrody z teleturnieju? 

Teleturniej, jak już stwierdziliśmy, jest rodzajem konkursu, a nagrody uzyskiwane w ramach konkursów obowiązuje podatek dochodowy. Jego wysokość określa „Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych”, czyli ustawa o PIT. Zgodnie z jej zapisami podatek ten wynosi 10% wygranej.  

Warto jednak wiedzieć, że nie wszystkie nagrody wygrane w teleturnieju objęte są obowiązkiem opłaty podatku, ponieważ ustawa przewiduje zwolnienia dla określonych przypadków. Nagrody, które uzyskane zostaną m.in. w konkursach i grach urządzanych i emitowanych za pośrednictwem środków masowego przekazu, takich jak prasa, radio oraz telewizja zwolnione są z opodatkowania (ustawa o PIT, art. 21 ust. 1 pkt 68), o ile jednorazowa wartość wygranych czy nagród nie przekracza kwoty 2.000 zł. 

Oznacza to, że jeśli udział w teleturnieju przyniesie nam wygraną w wysokości np. 2.000 zł, organizator gry wypłaci nam całą zdobytą kwotę. Natomiast jeśli wygramy przykładowo 10.000 zł, trafi do nas kwota równa wygranej uszczuplonej o 10-procentowy podatek, tj. 9.000 zł. Dodajmy też, że to nie osoba, która wzięła udział w teleturnieju i wygrała nagrodę jest odpowiedzialna za odprowadzenie podatku do urzędu skarbowego, tylko podmiot organizujący teleturniej. 

Oczywiście, ponieważ teleturniej nie jest grą hazardową, nie dotyczą go zapisy dotyczące podatku od gier, które zawiera ustawa hazardowa. 

Organizowanie teleturnieju – specjalny regulamin gry 

Z jednej strony fakt, że prawo niewiele mówi na temat tego, jak ma wyglądać urządzanie teleturnieju, daje podmiotom, które się tym zajmują, dość dużo swobody. Z drugiej strony organizator wydarzenia powinien ogromną wagę przyłożyć do przygotowania szczegółowego regulaminu, który będzie precyzował wszystkie istotne kwestie związane z danym teleturniejem. Nie trzeba chyba dodawać, że regulamin musi być po pierwsze zgodny z obowiązującym w Polsce prawem, a po drugie – musi być jawny i dostępny dla osób, które chcą wziąć udział w teleturnieju zanim do niego przystąpią.  

Dokument ten powinien na pewno określać, kto organizuje teleturniej (należy podać pełne dane podmiotu), kto jest producentem, a kto nadawcą programu przygotowywanego w formie teleturnieju i jakie podmioty są odpowiedzialne za realizację poszczególnych zadań. Regulamin powinien też podawać, w jakim okresie czasu będzie realizowany teleturniej i na jakie etapy będzie podzielony. Niezbędnym elementem jest też określenie, jakie osoby mogą (a jakie nie mogą) brać udział w teleturnieju oraz jakie przewidziano nagrody dla najlepszych uczestników rywalizacji.  

Sama gra powinna zostać w szczegółowy sposób opisana, przykładowo regulamin powinien nie tylko wyjaśniać, jaki będzie przebieg gry, ale też jakie są obowiązki i uprawnienia prowadzącego, jakie są możliwe scenariusze zachowania się uczestnika w danej sytuacji czy nawet jak wygląda sceneria studia nagraniowego. Koniecznie musi zostać też wskazane, kiedy gra się kończy i w jaki sposób rozstrzygane jest, kto wygrał teleturniej. Jeśli chodzi o nagrody, organizator powinien podać informację, jak przekazane zostaną wygrane pieniężne i/lub rzeczowe, warto też by już tu zasygnalizował, że nagrody wypłacane będą po potrąceniu należnego podatku. Regulamin teleturnieju powinien jednocześnie informować, w jaki sposób zagwarantowana zostanie prawidłowość jego realizacji oraz jaki jest tryb składania i rozpatrywania reklamacji. Oczywiście lista ta nie jest zamknięta (np. nie można pominąć choćby obowiązku informacyjnego z RODO). Dlatego urządzanie teleturnieju powinno być poprzedzone przygotowaniem regulaminu przy udziale m.in. prawników specjalizujących się w branży medialnej. 

„Teleturnieje” z rodziną, znajomymi lub na imprezie firmowej 

Opisaliśmy powyżej, jak powinno wyglądać organizowanie teleturnieju zgodnie z tym, co mówi polskie prawo i sprawdzone praktyki. Co jednak w sytuacji, gdy chcemy pobawić się w ulubiony teleturniej w gronie rodzinnym czy z przyjaciółmi? Oczywiście teleturnieje w takiej formule to tylko zabawa – ich organizacji nie ogłasza się w mediach itd.  W związku z tym gra o takim charakterze nie jest objęta uregulowaniami prawnymi, o których mówi Kodeks cywilny czy Ustawa o PIT.  

W ostatnim czasie dużą popularnością cieszą się też teleturnieje organizowane przez firmy z branży eventowej jako urozmaicenie integracyjnych imprez firmowych. Ponieważ jednak to także jest tylko gra naśladująca teleturniej, nie musimy się martwić o podatek czy zaawansowane formalności – pod warunkiem, że ewentualne nagrody są symboliczne.